Co to jest kolonoskopia?
To badanie pozwalające na ocenę błony śluzowej jelita grubego wykonywane przy użyciu kolonoskopu.
Kolonoskop to długi, gładki elastyczny przewód o długości roboczej 170 cm i średnicy małego palca (13 mm) wyposażony na końcu w kamerę powiększającą obraz.
Wysoka jakość kolonoskopii zależy w największym stopniu od oczyszczenia jelita do badania.
Większość pacjentów obawia się badania, ze względu na głębokie wkraczanie w sferę intymności. Konieczne jest eksponowanie wstydliwych elementów ciała. Niepokój pacjentów wiąże się rz przekazywaną z różnych źródeł informacją na temat dyskomfortu fizycznego i psychicznego związanego z kolonoskopią. Po wykonanej kolonoskopii większość pacjentów uznaje te obawy za przesadzone.
Część pacjentów ocenia badanie za całkowicie neutralne bólowo. Jednak u pacjentów z obniżonym progiem bólu, osób szczupłych, z chronicznym zaparciem, po operacjach jamy brzusznej, w tym ginekologicznych wykonanie kolonoskopii wiąże się z odczuwaniem bólu o różnym stopniu nasilenia.
Znaczne nasilenie i stałe utrzymywanie się bólu może być wskazaniem do przerwania badania. Ból należy odróżnić od uczucia dyskomfortu wynikającego z podawania powietrza do światła jelita dla dokładnej oceny jego ścianek.
Badanie kolonoskopii wymaga Państwa zgody.
Na stronie, którą właśnie Państwo odwiedzacie informujemy o rodzaju, znaczeniu i możliwych powikłaniach planowanego badania. W razie ewentualnych wątpliwości zachęcamy do odbycia wstępnej rozmowy wyjaśniającej.
Postaramy się maksymalnie ułatwić Państwu tę decyzję.
Podstawowe pytania
- Luźne, dwuczęściowe, elastyczne ubranie, najlepiej typu sportowego, luźne szerokie rękawy, z możliwością łatwego podciągnięcia do łokcia z dostępem do zgięcia łokciowego
- Wymagane badania:
Morfologia krwi, ogólne badanie moczu, glukoza, mocznik, kreatynina, Czynniki krzepnięcia.
- Konieczna obecność pełnoletniej osoby towarzyszącej oraz zapewniony środek transportu.
- Pacjent powinien przyjąć leki , które stosuje na co dzień oprócz leków na cukrzycę i wpływających na krzepliwość krwi, po uzgodnieniu z lekarzem.
Jeśli na podstawie wywiadów chorobowych i dotychczasowych badań podejrzewamy obecność zmian chorobowych w obrębie jelita grubego wskazane jest wykonanie badania diagnostycznego okrężnicy (jelita grubego).
Istnieje kilka sposobów badania jelita grubego:
- Wlew kontrastowy – badanie radiologiczne polegające na ocenie jelita po podaniu doodbytniczo w formie wlewki środka kontrastowego.
- Kolonografia TK (wirtualna kolonoskopia metodą tomografii komputerowej).
- Kolonoskopia.
Kolonoskopia jest najbardziej dokładna. Badanie pozwala ustalić precyzyjną diagnozę . Daje możliwość pobrania wycinków z podejrzanego miejsca i usunięcia zmian chorobowych (polipów), ciał obcych, pozwala na zatrzymanie aktywnego krwawienia.
Wirtualna kolonoskopia metodą tomografii komputerowej, nazywana również kolonografią TK to technika badania jelita grubego w celu wykrycia raka i stanów przedrakowych, z użyciem promieniowania jonizującego.
Badanie to wymaga identycznego oczyszczenia jelita jak do zabiegu kolonoskopii.
Wskazania do wykonania kolonografii TK :
- niepełna kolonoskopia z powodu zrostów, przewężeń, ciasnych zagięć
- pacjenci z przeciwwskazaniami do kolonoskopii (ostre zapalenie uchyłków i ostra faza zapalenia jelita)
- chorzy po świeżo przebytej radioterapii jamy brzusznej z ryzykiem perforacji
Zalety kolonografii TK
- pacjenci nie wymagają znieczulenia
- możliwość oceny całego jelita grubego, w przypadku znacznych zrostów uniemożliwiających wykonanie kolonoskopii
- ocena zmiany chorobowej jelita zlokalizowanej śródściennie i procesu naciekania otaczających tkanek
- mniejsze ryzyko perforacji
Wady kolonografii TK :
- brak możliwości pobrania wycinka do badania histopatologicznego
- brak możliwości wycięcia polipów
- narażenie na promieniowanie jonizujące
- dokładność badania jest zależna od dobrego oczyszczenia jelita
- brak możliwości oceny koloru śluzówki jelita, co jest ważne w zapaleniach jelit
- możliwość pominięcia w jelicie zmiany chorobowej o średnicy poniżej 8 mm
Przeciwwskazania do kolonografii TK :
- bezwzględne : ciąża
- względne : uczulenie na środki kontrastowe, niewydolność nerek
Badanie kolonografii TK wykonywane jest wyłącznie na podstawie skierowania od lekarza.
Istnieją następujące wskazania do kolonoskopii:
- badanie przesiewowe u kobiet 50 + i mężczyzn 45 + w celu wykrycia polipów i wczesnych, bezobjawowych postaci raka jelita grubego.
- profilaktycznie u osób z rodzinnym obciążeniem rakiem jelita,
- krwawienie z kiszki stolcowej,
- uporczywe zaparcia,
- niewyjaśniona przewlekła biegunka,
- polipy do polipektomii , kontrola po wcześniejszym usunięciu polipów
- nadzór onkologiczny u chorych na nieswoiste choroby zapalne jelit,
- przed planowaną operacją w obrębie jamy brzusznej
- kontrola jelita po operacji raka jelita grubego
- wyjaśnienie innych niepojących objawów ze strony jelita grubego
Pacjent po podpisaniu uświadomionej zgody na wykonanie kolonoskopii, przebiera się w jednorazowe spodenki do kolonoskopii. Następnie układa się na stole diagnostycznym w pozycji na lewym boku, z podkurczonymi nogami.
Endoskopista po obejrzeniu okolicy odbytu i posmarowaniu żelem poślizgowo-znieczulającym przeprowadza badanie palpacyjne kanału odbytu. Następnie przez odbyt wprowadzany jest kolonoskop, posmarowany żelem poślizgowym.
Instrument służący do kolonoskopii przed każdym badaniem jest poddawany procesowi dezynfekcji wysokiego stopnia, w automatycznej myjni, z monitorowaniem i dokumentowaniem procesu dezynfekcji, dlatego też zainfekowanie pacjenta za pomocą aparatu praktycznie nie jest możliwe.
Aparat pod kontrolą obrazu z wnętrza jest uważnie wprowadzany wzdłuż kolejnych fragmentów jelita grubego do celu jakim jest kątnica z wyrostkiem robaczkowym i zastawka krętniczo-kątnicza, miejsce połączenia jelita grubego z jelitem cienkim. W trakcie badania wdmuchiwane jest powietrze konieczne do rozprostowania jelita i przeprowadzenia aparatu przez całe jelito. Wdmuchiwanie powietrza, może być niekiedy bolesne, zwykle powoduje niewielkie uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej w postaci wzdęcia, które utrzymuje się przez kilkadziesiąt minut po badaniu. Przeciętny czas trwania kolonoskopii to 15 – 30 minut. W razie potrzeby pobiera się wycinki ze zmian chorobowych do oceny histopatologicznej.
W naszej pracowni endoskopowej używamy wyłącznie jednorazowych sterylnych narzędzi endoskopowych (kleszczyki biopsyjne, pętle koagulacyjne, igły do podstrzykiwań, klipsy do tamowania krwawień).
Po przeprowadzeniu badania, pacjent może przyjąć niewielką ilość płynów. W dniu po badaniu zaleca się lekkostrawną dietę i oszczędzający tryb życia, szczególnie jeśli zabieg wykonywany był w uśpieniu. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów: silne bóle brzucha, gorączka, krwawienie pacjent kontaktuje się z lekarzem wykonującym zabieg.
Istnieje możliwość wykonania zabiegu kolonoskopii w uśpieniu (analgosedacji) z udziałem lekarza specjalisty anestezjologa. W trakcie sedacji monitorowane są ważne parametry życiowe. Prowadzony jest stały pomiar saturacji i ciśnienia krwi oraz tętna.
Proponujemy tę formę badania przede wszystkim pacjentom z obniżonym progiem bólu, osobom szczupłym, z chronicznym zaparciem, po operacjach jamy brzusznej, w tym ginekologicznych, pacjentom po nieudanych próbach wykonania kolonoskopii w przeszłości.
Nasza przychodnia NZOZ GASTROLOG dysponuje unikalnym systemem wspomagającym kolonoskopię ScopeGuide® Olympus, ułatwiającym wykonanie kolonoskopii w przypadkach szczególnie skomplikowanego ułożenia jelita.
Wskazane jest luźne ubranie dwuczęściowe, z luźnymi rękawami, aby był dostęp do żył w zgięciu łokciowym, w przypadku znieczulenia, podłączenia kroplówki, bez konieczności zdejmowania górnej części garderoby. Pacjent do kolonoskopii rozbiera się od pasa w dół, zakłada jednorazowe spodenki flizelinowe, w których wykonywane jest badanie oraz ochraniacze na stopy na skarpetki zamiast butów. Pacjent powinien zgłosić się na kolonoskopię z osobą towarzyszącą, szczególnie wtedy, gdy badanie wykonywane jest w znieczuleniu.
Każde badanie inwazyjne, a takim badaniem jest kolonoskopia, niesie w sobie niewielkie ryzyko powikłań. Najczęściej występują wzdęcia i ból brzucha, co ma związek z nadmuchiwaniem powietrza, pojawia się w trakcie kolonoskopii i utrzymuje się do kilku godzin po badaniu i samoistnie ustępuje. Zamiast insuflacji powietrzem można zastosować dwutlenek węgla, który bardzo szybko wchłania się przez ścianę jelita do krwioobiegu i nie wywołuje wzdęć. Najpoważniejszym powikłaniem jest perforacja, czyli przedziurawienie ściany jelita przy usuwaniu polipów lub przy pobierania wycinków do badania. Jeśli perforacja wystąpi w trakcie kolonoskopii istnieje możliwość jej zaopatrzenia, przez zastosowanie klipsów. Czasem występuje perforacja odroczona po kilku dniach od badania, jako późny efekt oparzenia ściany jelita, po zastosowaniu prądu diatermicznego przy usuwaniu polipa. Wymaga wtedy operacji chirurgicznej. Perforacja występuje niezwykle rzadko. Kolejnym powikłaniem jest krwawienie, po polipektomii. Może pojawić się w trakcie badania, co daje możliwość zatrzymania krwawienia w trakcie kolonoskopii odpowiednimi narzędziami i metodami endoskopowymi. Bardzo rzadko zdarza się krwawienie odroczone po kilku lub kilkunastu dniach. Należy wtedy podjąć próbę zatamowania krwawienia w trakcie kolejnej kolonoskopii, co ochroni pacjenta przed interwencją chirurgiczną. Opisywane były także bardzo rzadkie przypadki odruchowego zatrzymania akcji serca w trakcie kolonoskopii.
Kolonoskopia w znieczuleniu ogólnym niesie ze sobą dodatkowe, choć rzadkie ryzyko objawów niepożądanych po lekach anestezjologicznych, jak zaburzenia rytmu serca.
Aby ograniczyć do minimum niebezpieczeństwo krwawienia i przedziurawienia jelita oraz zmniejszyć ryzyko związane z podawaniem środków znieczulających, bądź anestezjologicznych prosimy o odpowiedź na następujące pytania:
- Czy występuje u Pani/Pana zwiększona skłonność do krwawień, po drobnych skaleczeniach, po usunięciu zębów, bądź do powstawania sińców po niewielkich urazach mechanicznych?
- Czy podobne objawy występowały u członków najbliższej rodziny?
- Czy występują u Pani/Pana reakcje uczuleniowe na produkty spożywcze, środki kontrastowe, leki, lub po ukąszeniu owadów?
- Czy pobiera Pani/Pan aktualnie leki wpływające na krzepliwość krwi (np. aspiryna, warfaryna, clopidogrel, dabigatran, prasugrel, apiksaban, ticagrelor, rivaroksaban, itp.)?
Jakość kolonoskopii w największym stopniu jest zależna od perfekcyjnego przygotowania jelita do badania.
W związku z tym, należy zastosować odpowiednią dietę przygotowawczą. Na około 7 dni przed wyznaczonym terminem badania zaleca się lekkostrawną, półpłynną dietę (zmiksowane produkty), czystą zupę, herbatę oraz napoje niegazowane. Nie należy spożywać warzyw i owoców, a także nasion (burak, dynia, fasola, groch, kapusta, marchew, papryka, pomidor, sałata, cytrusy, gruszki, jabłka, jagody, jeżyny, maliny, śliwki, truskawki, winogrona, porzeczki, żurawina, mak, otręby, siemię lniane, słonecznik, orzeszki, migdały itp.).
W dniu poprzedzającym badanie: rano śniadanie (herbata, zwykła pszenna bułka bez ziaren itp.). Dowolna ilość płynów (woda, herbata, jasne klarowne soki owocowe, klarowne kompoty bez owoców, woda z miodem, landrynki).
Obiad jednodaniowy w godzinach 13.00-15.00 zupa – przecedzony bulion,. Po obiedzie: zastosować jeden z wymienionych preparatów (FORTRANS, MOVIPREP, EZICLEN, CITRAFLEET) postępując zgodnie z załączoną do leku instrukcją. Jeśli badanie wyznaczono na godziny poranne lek należy wypić w całości w dniu poprzedzającym badanie w wolnym tempie od popołudnia do wieczora. Jeśli badanie wyznaczono na godziny popołudniowe następnego dnia, lek można podzielić i wypić połowę dawki w dniu poprzednim i drugą połowę dawki we wczesnych godzinach porannych w dniu badania najlepiej na 4 godziny przed planowanym zabiegiem. Po wypiciu leku w czasie 1,5-4 godzin nastąpi pełne oczyszczenie jelita. Należy wypić w całości zalecone leki wraz z należną ilością wody.
Dopuszczalne są dodatkowe ilości płynów w trakcie oczyszczania jelita: woda, słaba herbata, woda z miodem, można ssać landrynki.
W dniu badania: można wypić niewielką ilość płynu woda, słaba herbata (pół szklanki) najpóźniej na 2 godziny przed kolonoskopią wykonywaną w uśpieniu.
W przypadku kolonoskopii wykonywanej bez uśpienia, niewielką ilość płynów można przyjmować najpóźniej 1 godzinę przed badaniem.
Jeśli pacjent przyjmuje stale leki, powinien je wziąć z rana przed badaniem popijając niewielką ilością wody.
W przypadku insuliny i doustnych leków przeciwcukrzycowych, należy je przyjąć dopiero po zabiegu kolonoskopii przy posiłku.
W przypadku kolonoskopii bez znieczulenia można wypić niegazowaną wodę bezpośrednio po badaniu, lekki posiłek można spożyć 0,5 -1 godziny po badaniu. Jeśli stosowano znieczulenie ogólne płyny można przyjąć po 30 minutach po wybudzeniu, lekki, półpłynny posiłek można spożyć po 1 godzinie po wybudzeniu
UWAGA!
Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących objawów takich jak: silne bóle brzucha, bóle pleców, trudności w oddychaniu, dreszcze, gorączka, krwawienie, nudności, wymioty, omdlenia itp. bezpośrednio po zabiegu i w ciągu kilkudziesięciu godzin po zabiegu należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi wykonującemu zabieg lub zgłosić się z dokumentacją badania na najbliższy Szpitalny Oddział Ratunkowy.
Jeżeli zabieg endoskopowy wykonywany jest w uśpieniu w warunkach ambulatoryjnych, pacjent musi pozostać przez co najmniej 30 minut po wybudzeniu pod nadzorem lekarza i pielęgniarki w ośrodku. Niezbędna jest obecność i opieka pełnoletniej osoby towarzyszącej przy powrocie do domu i w ciągu kilku godzin po zabiegu.
Pacjentowi zabrania się prowadzić samodzielnie pojazdów mechanicznych w tym dniu.
Również bezpośrednio po kolonoskopii bez uśpienia niewskazane jest prowadzenie pojazdów mechanicznych.
Zwykła diagnostyczna kolonoskopia, nawet z pobraniem wycinków nie wymaga odstawienia leków przeciwzakrzepowych: aspiryny, clopidogrelu, prasugrelu, ticagreloru.
W przypadku warfaryny kontrolujemy INR przez tydzień przed badaniem, utrzymując go na poziomie terapeutycznym 2 – 3,5.
W przypadku dabigatranu (PRADAXA), rivaroksabanu (XARELTO), apiksabanu (ELIQUIS), edoksabanu (LIXIANA) wystarczy odstawić poranną dawkę leku w dniu badania.
Jeśli planujemy polipektomię pętlową średniego i/lub dużego polipa należy odstawić na pięć dni przed planowanym zabiegiem clopidogrel (PLAVIX), prasugrel (EFIENT) lub ticagrelor (BRILIQUE), utrzymując stosowanie Aspiryny do 100mg/d (ACARD, POLOCARD). W przypadku warfaryny odstawiamy ją na 5 dni utrzymując INR na poziomie 1,5. Włączamy warfarynę ponownie wieczorem w dniu po wykonanej procedurze terapeutycznej np. polipektomii.
Pacjent, który stosuje dabigatran (PRADAXA), rivaroksaban (XARELTO), apiksaban (ELIQUIS), edoksaban (LIXIANA) powinien odstawić leki na 48 godzin przed planowaną polipektomią.
Jeśli pacjent stosuje powyższe leki z powodu świeżo założonych stentów do naczyń wieńcowych w okresie poniżej 12 miesięcy, decyzję o postępowaniu z lekami przeciwzakrzepowymi należy uzgodnić z prowadzącym specjalistą kardiologiem.
*Opracowano na podstawie wytycznych Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Gastroenterologicznej:
Endoscopy in patients on antiplatelet or anticoagulant therapy, including direct oral anticoagulants: British Society of Gastroenterology (BSG) and European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE) guidelines. Veitch AM, et al. Gut. 2016.